Meltem GÜNAY
Türkiye şubat ayında Kahramanmaraşlı depremlerle sarsıldı. 11 ili etkileyen depremlerde 50 binden fazla kişi hayatını kaybederken 313 bini aşkın bina yıkıldı. Bölgede hala yıkılmış binalar, iç karartıcı enkaz yığınları varlığını sürdürürken en büyük sorunlardan biri de bu enkazın ne olacağı. UNDP’nin tahminlerine göre deprem bölgesinde binaların yıkılmasıyla ortaya çıkan enkaz miktarı dünyada daha önceki doğal afetlerin neredeyse tümünü gölgede bırakıyor.
MANHATTAN ADASINI İKİ KEZ KAPLIYOR
Ağırlık olarak 200 milyon tondan ve hacim olarak 100 milyon metreküpten fazla olan bu enkaz, bir metre yüksekliğinde moloz tabakası biçiminde yayıldığında ABD’nin New York şehrindeki Manhattan adasını iki kez kaplıyor. Karşılaştırma örneği olarak, Japonya’da 2011 yılında meydana gelen deprem ve tsunami toplam 31 milyon ton enkaz yaratmıştı.
TÜRÜNÜN İLK ÖRNEĞİ OLACAK
Bu noktadan hareket eden Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Japon hükümeti, ağır yıkıma uğrayan illerden Hatay ve Kahramanmaraş’da son teknoloji enkaz dönüştürme tesisleri kurmaya yönelik 130.6 milyon TL’lik (700 milyon Japon Yeni) bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma kapsamında kurulacak ve türünün ilk örneği olacak tesisler, asbest gibi tehlikeli atıkları enkazdan giderecek, hurda metal ve diğer geri dönüştürülebilir malzemeleri ayrıştıracak, döşeme ve yapı malzemesi olarak yeniden kullanılmak üzere enkazdaki beton parçalarını öğütecek.
BAKANLIKLA BİRLİKTE YÜRÜTÜLECEK
Patronlar Dünyası’na bilgi veren UNDP yetkilileri, projenin detaylarını ve hedeflerini anlattılar. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı işbirliği ile UNDP tarafından hazırlanan anlaşma, proje dokümanında tanımlanan hafriyat haritalama ve değerlendirme çalışmaları, uygun alanların belirlenmesi, ekipman alınması ve eğitim faaliyetlerini içeriyor. Doküman UNDP ile Japon hükümeti tarafından imzalandı. Tüm süreci UNDP VE Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı birlikte yürütecek.
ASBEST AYRILACAK, EZİLEN HARFİYAT YENİDEN KULLANILACAK
UNDP yetkilileri sistemin nasıl işleyeceğini de şöyle anlattılar;
Hafriyat geri dönüşüm tesislerine asbest gibi tehlikeli atıklar girmeyecek, bu atıklar ayrıca bertaraf edilecek. Tesislerde iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında eğitim ve koruyucu ekipman kullanılacak. Tesislerin nerede kurulacağı ise, yapılacak ön değerlendirme çalışması ile sulak alan, biyoçeşitlilik açısından önemli alan, yerleşim yerleri, tarım alanlarına uzaklığı dikkate alınarak ve tüm bu etkiler gözetilerek belirlenecek. Sistem belirlenen yere tesislerin kurulması, asbest ve tehlikeli atıkların sistemden uzaklaştırılması ve ardından konveyor banda yüklenen hafriyat içerisinde yer alan çelik, alçı, tuğla, cam, ahşap gibi atıkların ayrıştırılması ve geri kalan hafriyatın mobil kırıcılarla ezilmesini içeriyor. Bunun ardından, ezilmiş olan hafriyat asfalt dolgu malzemesi gibi amaçlarla kullanılabilecek.
Tesislerin kurulması için gerekli çalışmaların başladığı belirtilirken, 2024 yılı içerisinde işlevsellik kazanacağı kaydedildi.
HEDEF YÜZDE 90 GERİ DÖNÜŞÜMÜ SAĞLAMAK
Projenin teorik olarak hedefi yüzde 90 oranında geri dönüşümü sağlamak. Japonya 2011 yılındaki Tohoku depreminin ardından geri dönüşüm oranını yüzde 82 olarak gerçekleştirdi. Proje uygulama süresince proje Japon Büyükelçiliği aracılığıyla Japon hükümeti ile birlikte yürütülecek.
ADIM ADIM PROJE
Projenin ilk adımında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın mevcut depolama sahalarının haritasını çıkarma ve düzensiz dökme nedeniyle oluşmuş olabilecek “aşırı kirlenmiş noktaları” tespit etmesine yardım edilecek. Sonraki adımda, deprem enkazı yönetim stratejisi ve uygulama planı hazırlanacak.
Japonya’nın sağladığı fon kullanılarak, endüstriyel ölçekte öğütücüler, manyetik ayrıştırıcılar ve kayışlı konveyörlerle donatılmış büyük çaplı iki geri dönüştürme tesisi inşa edilecek; ayrıca, daha küçük depolama sahalarındaki enkazı işlemek için mobil öğütücüler gönderilecek. Bu süreçte görev alacak operatörler, teknisyenler ve yöneticilere eğitim verilecek. Ayrıca, enkaz geri dönüştürmeyi teşvik etmek, yerleşim yerleri, su kaynakları, tarım arazileri veya koruma altındaki sahalara kontrolsüz atık dökmekten vazgeçirmek amacıyla, belediye görevlileri, toplum liderleri ve sivil toplum aktivistlerine çevre dostu temizleme uygulamaları hakkında bilgi verilecek.
HANGİ DEPREMLERDE NE KADAR ENKAZ ÇIKMIŞTI?
Depremin olduğu yer (yıl) Enkaz (ton)
Türkiye (1999) 13 milyon
Nepal (2014) 14 milyon
Çin (2004) 20 milyon
Japonya (2011) 31 milyon
Haiti (2010) 23-60 milyon
Türkiye (2023) 200 milyon
patronlardünyası.com
