Suriye’nin başkenti Şam’da, tarihi Hicaz Demir Yolu’nun en önemli duraklarından biri sayılan ve kutsal topraklara gitmek isteyen hacı adaylarının bir zamanlar buluşma noktası olan Kadem İstasyonu, devrik Baas rejimi güçlerince tahrip edildi.
Sultan 2. Abdülhamid tarafından 1 Eylül 1900’de temeli atılan, Şam’dan Medine’ye kadar uzanan Hicaz Demir Yolu, 1 Eylül 1908’de hizmete açıldı.
Hacı adaylarının kutsal topraklara yolculuğu için inşa edilen demir yolu hattı, askeri, siyasi, iktisadi ve sosyal açıdan önemli sonuçlar doğurdu.
Şam’ın kalbindeki Kadem İstasyonu ise Osmanlı yadigarı Hicaz Demir Yolu’nun en önemli duraklarından biri.
Hacıların bir dönem buluşma noktası olan Kadem, aynı zamanda içerisindeki bakım ve onarım tesisleriyle Hicaz Demir Yolu projesinde kilit rol üstlendi.
Osmanlı döneminde inşa edilen tesislerde trenlerin bakımı ve onarımının yanı sıra yedek parçaların üretimi de yapılıyordu.
Kuruluşundan itibaren hizmet vermeye devam eden tesise, 2012’de Baas rejimi güçleri konuşlandı.
O dönem sayıları yüzleri bulan çalışanlar, tesislerden çıkarıldı.
Kadem İstasyonu’nda, Hicaz Demir Yolu’nda yıllarca hizmet etmiş eski trenlerin lokomotiflerinin sergilendiği bir alan mevcut. Burada tarihi lokomotiflerin ve vagonların değerli parçaları ve bakır levhaları rejim güçlerince yağmalandı.
İstasyonu bölgedeki sivil yerleşimleri bombalamak amacıyla kullanan devrik Esed rejimi askerleri, 2008’de kurulan Kadem Müzesi’ndeki değerli parçalara el koyarak içini boşalttı.
Tesis çalışanlarının yıllarca özenle baktığı, Sultan 2. Abdülhamid Han’a ait ahşap vagon da rejim güçlerince yakılarak kullanılmaz hale getirildi.
AA ekibi, tarihi istasyonun son durumunu görüntüledi.
Raylarda çürümeye terk edilmiş vagonlar, ihmal edilmiş ve zarar görmüş tarihi binalar ile kaderine terk edilmiş lokomotifler dron görüntülerine yansıdı.
“1908’de buradan Medine’ye ilk tren seferi yapıldı”
57 yıldır Kadem İstasyonu’nda çalışan Yahya El-Hulvani, AA muhabirine tesisi gezdirdi ve istasyona ilişkin bilgiler verdi.
İstasyonda tekniker olarak çalışan Hulvani, “Burası trenlerin, vagonların bakım merkezi. Uçak, (eliyle göstererek) bu hangarın şu köşesini vurdu, halen izleri görünüyor. Uçak ayrıca ilk bölümü de hedef alarak vagonların yanmasına ve zarar görmesine neden oldu.” dedi.
Devrik rejim güçlerinin 2012’de istasyona tanklarla saldırdığını anlatan Hulvani, “Rejim güçleri buraya girdikten sonra yerleşimleri vurmaya başladı. Asali, Cura mahalleleri hedef alındı.” diye konuştu.
Hulvani, “1908’de buradan Medine’ye ilk tren seferi yapıldı. Tren seferleri yapılmadan önce develerle yapılan yolculuklar 3 ay gibi zaman alıyordu. Trenle bu süre 3 güne düştü. 1908’de bu seferler çok büyük ilgi görmüş. Böyle anlatırlardı.” ifadelerini kullandı.
Yahya Hulvani, trenlerin hububat ve diğer ticari ürünlerin nakliyatı için de kullanıldığını vurguladı.
“Buraya çok zarar verdiler. Tahrip ettiler”
Kadem İstasyonu’ndaki bakım merkezinde kuruluşundan bu yana binlerce kişinin çalıştığına dikkati çeken Hulvani, “Kadem’de buharla çalışan trenlerin bakımı için bir özel bir bölüm var. Torna ve döküm bölümlerimiz var. Burada buharlı trenlere gereken tüm parçaları yapıyorduk. Demirciler atölyesi vardı. Her şeyi tamir ederdik.” dedi.
İstasyonun 2010’un sonuna kadar aktif olarak çalıştığını dile getiren Hulvani, şunları kaydetti:
“Suriye’deki olaylar başlayınca ordu bizi fabrikadan çıkardı. Buraya çok zarar verdiler. Tahrip ettiler. Trenlerde ne kadar bakır parça varsa çalındı. Depolarda tuttuğumuz yedek parçalar da gitti. Bu parçalar tarihi parçalardı, çünkü buharlı trenler sadece Suriye’de kaldı. Osmanlı döneminden buharlı trenlerimiz var. Halen bunlardan çalışanları vardı. Eskiden çalışır durumdaki trenlerimizin yeniden çalışması zaman alacak.”
Hulvani, “Burası marangozluk bölümü. Bu Abdülhamid’in vagonu. Hazır hale getirmiştik. İçerisinde yemek ve karşılama bölümü, mutfak ve banyo vardı. Tam tekmildi. Şu an bakın sadece iskeleti kalmış durumda. Paramparça olmuş. Burayı yaktılar.” şeklinde konuştu.
Kadem Müzesi de yağmalandı
Hicaz Demir Yolu Müzeleri Başkanı Manal Halife ise 2008’de inşa edilen Kadem Müzesi’nin zarar gördüğünü dile getirerek, “Burada Hicaz Demir Yolu ile ilgili tüm parçaları sergiliyorduk. Parçalar, kurumun tüm istasyonlarından buraya getirilmişti. Bu parçalar özenle toplanıp temizlenip buraya getirilmişti.” dedi.
Halife, müzedeki eşyalardan sadece az bir kısmının kaldığını anlattı.
Rejim güçlerinin istasyona girmeden önce söz konusu müzeyi de bombaladığına işaret eden Halife, “Müzede ve istasyondaki tesislerde büyük zarar var. Bir sürü parça yağmalandı. Emeğimiz boşa gitti, çalındı. Böyle köklü bir kurumun bu duruma düşürülmesi çok üzücü.” diye konuştu.
Baas rejiminin yıkılmasının ardından müzede onarım çalışması başlattıklarını aktaran Halife, “İnsanlar Kadem İstasyonu’nun ismini duyunca 100 veya 125 yıl öncesine gidiyor. Burası Hicaz Demir Yolu’nun en köklü istasyonu, gurur duyuyoruz. Yıkılan her şeyi onaracağız. Turistlere açık bir durak olacak.” ifadelerini kullandı.
Halife, “Burada Hicaz Demir Yolu müzesindeki eşyalardan kalanları görüyorsunuz. Acı veren bir tablo. Bir sürü parça zarar gördü. Müzeyi restore edeceğiz, temizleyeceğiz ve eşyaları yeniden eski yerlerine koyacağız. Maalesef müze bir moloz yığınına dönüşmüş.” şeklinde konuştu.
